Fraude. Het is soms zo gemakkelijk om te oordelen. Dit betoog van Jan Huijgen, boer en filosoof raakte me. Niet alleen vanwege mijn liefde voor natuur. Ook vanwege zijn systemische kijk. Wat wil deze fraude ons vertellen? Welke balans van nemen en geven wordt hersteld? Wat zie je als je verder uitzoomt?

Het doet me denken aan een opstelling die ik vorig jaar begeleidde over boeren in Oost Nederland. Dit schreef ik er toen over:

“Als de boeren, de vernieuwers en de coördinator plattelandsontwikkeling in de opstelling staan, valt het op dat de boeren met gesloten hart staan. Ik vraag hen wat voor groots ze beschermen. En dan meldt zich een representant voor “de kinderen die geen eten hadden ten tijde van een hongersnood in het gebied”. De boeren zijn aangedaan: ja ooit was onze bedoeling om nooit meer honger te hebben. Als dat gezegd wordt beginnen de eerst zo verdeelde partijen in de opstelling elkaar aan te kijken. Niet langer zien ze de boeren als “de slechteriken” van het systeem. Er ontstaat een besef dat iedereen deel is van het (markt)systeem dat we met elkaar gecreëerd hebben.”

En ja, daar gingen knoppen om. Ieder voor zich, op zijn eigen manier. Ook voor mij. Mijn blik is blijvend veranderd.